Yapılmakta Olan Yatırımlar Hesabının Enflasyon Düzeltmesinde Güncel Uygulama

27.01.2025'te yayımlanan Centrum Time dergimizin 20. sayısında yer alan bu makalemize ve diğer içeriklere buradan ulaşabilirsiniz.

Enflasyon düzeltmesi, uzun bir aradan sonra 2023 hesap dönemi sonunda vergi matrahına etki etmeyecek şekilde uygulandıktan sonra, 2024 hesap döneminde yapılan enflasyon düzeltmesi nedeniyle kimi mükelleflerde düzeltme kaynaklı kar kimi mükelleflerde ise düzeltme kaynaklı zarar olarak gelir tablolarına yansıdı. Bu kar veya zararlar da 2024 hesap dönemi geçici vergi ve gelir/kurumlar vergisi matrahının hesabında dikkate alındı/alınacak.

Özellikle yatırım aşamasında olan ve henüz herhangi bir satışı söz konusu olmayan firmalar açısından enflasyon düzeltmesi, varlıkların özkaynaklardan çok daha yüksek olması nedeniyle düzeltme kaynaklı kar oluşmasına, dolayısıyla henüz hiçbir ticari faaliyetleri bulunmayan bu işletmelerin kurumlar vergisi ödemek durumunda kalmalarına neden oldu. İşte bu durumun bertaraf edilmesi amacıyla 7529 sayılı Kanunla yapılan değişiklikle, yapılmakta olan yatırımlarla ilgili enflasyon düzeltmesine ilişkin farklı bir uygulamaya gidildi.

Bu çalışmamızda, yapılmakta olan yatırımların enflasyon düzeltmesi uygulamasındaki son duruma ilişkin değerlendirmelerimize yer veriyoruz.

7529 Sayılı Kanunla Yapılan Düzenleme:

30.10.2024 tarihli Resmi Gazetede yayınlanarak yürürlüğe giren 24/10/2024 tarihli ve 7529 sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun İle Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun’un 11’inci maddesiyle, Vergi Usul Kanunu’nun mükerrer 298 inci maddesinin (A) fıkrasına 10 numaralı bent eklenmiş olup bent hükmü aşağıdaki gibidir:

“10. Bu Kanun kapsamındaki muhasebe standartları uyarınca yapılmakta olan yatırımlar hesabında takip edilen tutarların enflasyon düzeltmesine tabi tutulması sonucunda oluşan ve bu hesabın alt hesabında izlenen düzeltme farkları, bilançonun pasifinde özel bir fon hesabında gösterilir ve dönem kazancının tespitinde dikkate alınmaz.

Özel fon hesabında bulunan bu tutarlar, yatırımın tamamlanarak ilgili iktisadi kıymetin aktifleştirilmesi gereken dönem ile bu dönemi takip eden dört hesap dönemi içerisinde eşit taksitler halinde dönem kazancının tespitinde dikkate alınır.

Bu bent uyarınca özel fon hesabında izlenen ve dönem kazancının tespitinde dikkate alınmayan tutarlar, her yıl bir önceki yıla ilişkin olarak bu Kanun uyarınca belirlenen yeniden değerleme oranında artırılır. Bu hesaplarda izlenen tutarlara ayrıca enflasyon düzeltmesi uygulanmaz.

Yatırım döneminde veya iktisadi kıymetin aktifleştirilmesinden sonra işin bırakılması veya özel fon hesabında izlenen söz konusu tutarların bir kısmının veya tamamının başka bir hesaba nakledilmesi ya da işletmeden çekilmesi hallerinde, bu bent uyarınca dönem kazancında dikkate alınmayan tutarlar; işin bırakıldığı veya özel fon hesabının kısmen veya tamamen bu bent hükümlerine aykırı şekilde kullanıldığı dönemin kurum kazancının tespitinde dikkate alınır.”

Söz konusu değişiklik, 1/1/2024 tarihinden, özel hesap dönemi tayin edilen mükellefler için 2024 yılında başlayan hesap döneminden geçerli olmak üzere yayımı tarihinde yürürlüğe girmiş olup 2024 hesap dönemine ait kurum kazançlarının tespitinde dikkate alınabilecektir.

Enflasyon Düzeltmesi Farklarının Yatırım Dönemi Kazancıyla İlişkilendirilmemesi

Kanun hükmünden görüldüğü üzere, yapılan düzenleme gereğince ilk olarak; “Yapılmakta Olan Yatırımlar” hesabına ilişkin enflasyon düzeltme farkları ilgili olduğu dönem kazancıyla ilişkilendirilmeyecektir.

Söz konusu Kanun ile yapılan değişiklik kapsamında, yapılmakta olan yatırımlar hesabına ilişkin olarak 1/1/2024 tarihinden itibaren yapılan enflasyon düzeltmesi sonucu oluşan düzeltme farkları, yatırım süresi boyunca özel bir fon hesabına alınarak yatırım döneminde vergilendirilmeyecek.

Özel fon hesabına alınan söz konusu düzeltme farkları, yatırımın tamamlanarak aktifleştirildiği yıl ile bunu takip eden 4 hesap döneminde eşit taksitler halinde ilgili dönem kazancına ilave edilecek ve bu dönemlerin kazancının tespitinde dikkate alınacak. Diğer bir ifadeyle, yatırımın tamamlandığı ve aktifleştirildiği yıl sonu itibarıyla söz konusu özel fon hesabında birikmiş olan tutar 5’e bölünecek ve bu suretle bulunan tutarlar yatırımın aktifleştirildiği yıldan başlamak üzere beş yılın kazancına ayrı ayır dahil edilerek bu dönemlerde vergilendirilecek.

Ayrıca, özel fon hesabında izlenen tutarlar, yeniden değerleme oranında artırılacaktır.

Konuyu bir örnek ile açıklamaya çalışalım:

Örnek: ABC Enerji A.Ş., 2023 hesap döneminde kurulmuş olup enerji santrali yatırımına 2024 yılı başında başlamıştır. 2024 yılında toplamda 100 Milyon TL tutarında yatırım harcaması yapmış olup 31/12/2024 bilançosunda 258 Yapılmakta Olan Yatırımlar hesabında yer alan söz konusu tutar için hesaplanan enflasyon düzeltmesi fark tutarı 15 Milyon TL olarak hesaplanmıştır. Söz konusu 15 Milyon TL’lik fark tutarın muhasebeleştirilmesi aşağıdaki gibi olacaktır.

………………………………………31/12/2024…..………………………………

258 Yapılmakta Olan Yatırımlar                                 15.000.000 TL

258.099.001 2024 Enflasyon Düzeltmesi Farkları

                549 Özel Fonlar                                                         15.000.000 TL

                549.099.001 Enerji Santrali Yatırımı Enflasyon Düzeltmesi Farkları

………………………………………31/12/2024…..………………………………

2025 yılında söz konusu yatırım kapsamında 150 Milyon TL harcama yapıldıktan sonra Aralık 2025 dönemi içerisinde yatırım tamamlanarak aktifleştirilmiştir. 2025 yılı içinde 258 Yapılmakta Olan Yatırımlar hesabına ilişkin olarak hesaplanan enflasyon düzeltmesi farkları toplamı 25 Milyon TL’dir. Söz konusu fark tutar da özel fon hesabına dahil edilmiştir.

Kanunun amir hükmü gereğince, 2024 hesap döneminde özel fon hesabına alınan tutar (örnekte 15 Milyon TL) enflasyon düzeltmesine tabi tutulmayacak ancak izleyen yıl yeniden değerleme oranında artırılacak. Bu şekilde bir düzenleme yapılmasındaki maksadın tam olarak ne olduğu anlaşılamamakla birlikte, yeniden değerleme farklarının muhasebe kayıtlarına ne şekilde alınacağı hususu belirsizlik içermektedir. Yapılmakta olan yatırımlar hesabına dahil edilen enflasyon düzeltmesi farkları izleyen dönemlerde de enflasyon düzeltmesine tabi tutularak özel fon hesabına kaydedilmekte olup bu sayede hem fiilen katlanılan yatırım maliyetleri hem de bunlara ilişkin enflasyon farkları düzeltmeye konu edilmektedir. Özel fon hesabına kaydedilen tutarın izleyen yıl(lar)da yeniden değerleme oranında artırılması sonucu bulunan fark tutarlar;

• Yapılmakta olan yatırımlar hesabına mı kaydedilecek,
• Muhasebe kayıtlarında gösterilmeyip ayrıca mı takip edilecek

konuları henüz netlik kazanmamıştır. Hükmün uygulanmasına ilişkin genel tebliğ ile konuyla alakalı uygulamanın nasıl olacağı yönünde belirlemeler yapılacağını değerlendirmekteyiz. Kişisel kanaatimiz, özel fon hesabında yer alan tutara ait yeniden değerleme farkının yapılmakta olan yatırımlar hesabına dahil edilmek suretiyle kayıtlara alınması yönündedir.

2025 yılı yeniden değerleme oranının %30 olduğu varsayımıyla, 2024 yılına ait fark tutarı olan 15 Milyon TL’nin yeniden değerleme oranında artırılmış hali 19.500.000 TL olarak hesaplanmakta ve özel fon hesabında biriken toplam tutar 44.500.000 TL olmaktadır. Bu tutarın, beşe bölünmesi sonucu bulunan (44.500.000 TL / 5=) 8.900.000 TL’nin 2025 yılı ve izleyen dört yılda her yılın kazancına ayrı ayrı dahil edilmesi gerekmektedir. Söz konusu tutarın kazanca dahil edilmesine ilişkin muhasebe kaydının ise aşağıdaki gibi olmasının uygun olacağı düşüncesindeyiz:

………………………………………/…./202……..………………………………

549 Özel Fonlar                                                         8.900.000 TL

549.099.001 Enerji Santrali Yatırımı Enflasyon Düzeltmesi Farkları

                        679 Diğer Olağandışı Gelir Ve Karlar                      8.900.000 TL

………………………………………./…./202……..………………………………

Özel Fon Hesabında İzlenen Tutarın İşletmeden Çekilmesi

Yapılan düzenlemeye göre, yatırım döneminde veya iktisadi kıymetin aktifleştirilmesinden sonra işin bırakılması veya özel fon hesabında izlenen söz konusu tutarların bir kısmının veya tamamının başka bir hesaba nakledilmesi ya da işletmeden çekilmesi hallerinde, bu bent uyarınca dönem kazancında dikkate alınmayan tutarlar; işin bırakıldığı veya özel fon hesabının kısmen veya tamamen bu bent hükümlerine aykırı şekilde kullanıldığı dönemin kurum kazancının tespitinde dikkate alınır.

Dolayısıyla, özel fon hesabına alınan tutarların sermayeye eklenme de dahil olmak üzere başkaca bir şekilde kullanılması mümkün görünmemekte. Özel fon hesabına alınma işlemi sadece, yapılmakta olan yatırımlara ait enflasyon düzeltmesi kaynaklı fark tutarların vergilendirilmesini erteleyen bir uygulama olarak karşımıza çıkmakta.

ROFM Tutarlarının Durumu

Yatırımla ilgili kullanılan kredilere ilişkin faiz ve kur farkları ile vadeli alımlar kaynaklı vade farkları ve kur farklarının, yatırım maliyetine eklenmesi zorunludur. Yapılmakta olan yatırımlar hesabı, reel olmayan finansman maliyeti içeren bir parasal olmayan kıymet olup söz konusu finansman giderlerinin ROFM ayrıştırmasına tabi tutulması gerekir.

ROFM ayrıştırması sonucunda, yatırım maliyetinden düşülen ROFM tutarı hariç maliyet bedeli enflasyon düzeltmesine tabi tutulacak ve bu suretle hesaplanan enflasyon düzeltmesi farkları özel fon hesabına alınacaktır. ROFM olarak hesaplanan tutarların dönem gideri olarak mı dikkate alınacağı, yoksa yatırımın tamamlanmasına kadar ROFM tutarlarının da bekletilip yatırımın aktifleştirilmesinden sonra mı giderleştirileceği ya da maliyet bedeli içerisinde varlığını koruyup amortisman yoluyla mı itfa edileceği konusu da henüz netlik kazanmış değil. Kişisel görüşüm, yapılmakta olan yatırımların maliyeti içerisinde yer alan 2024 ve izleyen dönemlere ilişkin ROFM tutarlarının dönem gideri olarak dikkate alınması veya yatırım maliyeti içerisinde yer alarak amortisman yoluyla itfa edilmesi yönünde işlem tesis edilmesinin mümkün olduğu yönünde.

SONUÇ

Yatırım aşamasındaki şirketlerin kazanç elde etmeleri her zaman mümkün olmamakta olup bu durumdaki şirketler açısından yatırım maliyetlerinin enflasyon düzeltmesine tabi tutulması sonucunda, özkaynakların düşük olması nedeniyle yatırım döneminde enflasyon düzeltmesi kaynaklı kazanç oluşması ve bu kazanç üzerinden ticari faaliyeti henüz söz konusu olmayan mükelleflerin kurumlar vergisi ödemesi gündeme gelmekteydi. 7529 sayılı Kanun ile yapılan değişiklikle bu durum ortadan kaldırılarak, yapılmakta olan yatırımlara ilişkin enflasyon düzeltmesi farklarının özel fon hesabına alınması ve bu suretle dönem kazancı ile ilişkilendirilmemesi imkanı getirildi. Özel fon hesabına alınan tutarlar, izleyen yıl yeniden değerleme oranında artırılacak ve özel fon hesabında biriken toplam tutar beşe bölünerek, yatırımın tamamlanarak aktifleştirildiği dönemden itibaren beş hesap döneminin kazancının tespitinde dikkate alınabilecek.

Yatırım döneminde veya iktisadi kıymetin aktifleştirilmesinden sonra işin bırakılması veya özel fon hesabında izlenen söz konusu tutarların bir kısmının veya tamamının başka bir hesaba nakledilmesi ya da işletmeden çekilmesi hallerinde, bu bent uyarınca dönem kazancında dikkate alınmayan tutarlar; işin bırakıldığı veya özel fon hesabının kısmen veya tamamen bu bent hükümlerine aykırı şekilde kullanıldığı dönemin kurum kazancının tespitinde dikkate alınacak.

Düzenlemenin uygulamasına ilişkin olarak yeniden değerleme farklarının ne şekilde kayıtlara alınacağı ve ROFM tutarlarının nasıl işlem göreceği gibi hususlarda vergi idaresince yayımlanması beklenen genel tebliğin veya sirkülerin, ayrıca özelgelerin takip edilmesinde fayda görmekteyiz.