Güneş ve Rüzgar Enerji Sistemleri Yatırımlarında İndirimli Kurumlar Vergisi ve Teşvik Kapsamındaki Değişiklikler

21.10.2024'te yayımlanan Centrum Time dergimizin 19. sayısında yer alan bu makalemize ve diğer içeriklere buradan ulaşabilirsiniz.

Dünyada artan enerji talebi ve çevresel kaygılarla birlikte, ülkeler yenilenebilir enerji kaynaklarına yönelmeye başlamıştır. Fosil yakıtların çevreye olan olumsuz etkileri ve sınırlı kaynak yapısı, sürdürülebilir enerji çözümlerine olan ilgiyi her geçen gün artırmaktadır. Bu bağlamda, güneş ve rüzgar enerjisi gibi temiz enerji kaynaklarına dayalı sistemler, enerjide arz güvenliğini sağlamak ve çevresel sürdürülebilirliği desteklemek amacıyla stratejik bir önem kazanmaktadır.

Türkiye, yenilenebilir enerji kaynakları açısından büyük bir potansiyele sahip olmakla birlikte, bu potansiyelin ekonomik değere dönüştürülmesi için çeşitli teşvik mekanizmalarını devreye sokmuştur. Güneş ve rüzgar enerjisi sistemlerine yapılan yatırımların hızlandırılması amacıyla devlet, indirimli kurumlar vergisi gibi vergi teşvikleri sunarak yatırımcıları cesaretlendirmektedir. Bu vergi avantajı, yatırım maliyetlerini düşürerek, enerji sektöründe özel sermaye girişini artırmayı ve yenilenebilir enerji kapasitesinin hızla artmasını hedeflemektedir.

Bu yazımızda, güneş ve rüzgar enerjisi sistemlerine yönelik yatırımlarda sağlanan indirimli kurumlar vergisi teşviklerini ele alıp; son dönemlerde bu konudaki değişikliklere yer vereceğiz.

Güneş ve Rüzgar Enerjisi Sistemlerine Yönelik Yatırımlardaki Teşvikler Ve Destek Unsurları

Yatırımlara yönelik teşvik düzenlemeleri, temel olarak 2012/3305 sayılı Yatırımlarda Devlet Yardımları Hakkında Karar ile belirlenmiştir. Söz konusu Kararda; 24.02.2022 tarihli Resmi Gazete'de yayımlanan 5209 sayılı Cumhurbaşkanı Kararı’yla değişiklikler yapılmış olup; lisanssız güneş ve rüzgar enerjinden elektrik üretim yatırımları teşvik kapsamına alınmıştır. Buna göre; lisanssız faaliyet kapsamında ve bağlantı anlaşmasındaki sözleşme gücü ile sınırlı olmak kaydıyla, güneş enerjisine dayalı elektrik üretim tesisi yatırımları ile rüzgâr enerjisine dayalı elektrik üretim tesisi yatırımları faiz/kâr payı desteği sağlanmaksızın, bölgesel destek kapsamına alınmıştır.

Güneş Enerjisi ve Rüzgar Enerjisi yatırımlarının 1’inci, 2’inci ve 3’üncü bölgelerde gerçekleşmesi durumunda yatırımlar 4’üncü bölge desteğinden; yatırımın 4’üncü, 5’inci ve 6’ıncı bölgelerde gerçekleşmesi halinde ise yatırımlar bulunduğu bölge desteklerinden faydalanacaktır. Söz konusu destek unsurları aşağıda kısaca açıklanmıştır.

KDV İstisnası

İlgili karar uyarınca, teşvik belgesine sahip yatırımcıların teşvik belgesi kapsamında gerçekleştirecekleri makine ve teçhizat alımlarında, devir işlemlerinde ve set, ünite ve takım gibi nitelikteki malların teslimlerinde, KDV Kanunu çerçevesinde KDV istisnası uygulanabileceği hüküm altına alınmıştır. Söz konusu istisna ile projelerin başlama sürecini hızlandırarak, yatırımcıların nakit akışını olumlu olarak etkilenecektir.

Güneş enerjisiyle elektrik üretimi yatırımları için yurt dışından temin edilecek güneş panelleri ve taşıyıcı konstrüksiyon sistemleri ile lisanssız faaliyetler kapsamında, bağlantı anlaşmasındaki sözleşme gücü ile sınırlı olmak kaydıyla, rüzgar enerjisine dayalı elektrik üretim yatırımları için yurt dışından getirilecek kanat, jeneratör ve türbinlerde KDV istisnası uygulanamamaktadır.

Gümrük Vergisi Muafiyeti

Teşvik belgesi kapsamındaki yatırım mallarının ithalatında makine ve teçhizatlar için Gümrük Vergisi muafiyeti uygulanmaktadır. Ayrıca, makine ve teçhizat bedelinin %5'ine kadar olan yedek parçalar ve Kararın EK-8 listesinde yer alan makine ve teçhizatların, gümrük vergisi muafiyeti olmaksızın ithal edilerek sabit yatırım tutarına dahil edilebilmesi mümkündür.

Yenilenebilir enerji yatırımlarında, ithal edilen ekipmanlar için uygulanan gümrük vergisi muafiyeti, yatırımcıların maliyetlerini önemli ölçüde hafifletmektedir. Güneş panelleri ve rüzgar türbinleri gibi teknoloji yoğun ürünlerin ithalatında normalde yüksek gümrük vergileri ödenmesi gerekirken, bu teşvik sayesinde yatırımcılar bu ek maliyetten muaf tutulmaktadır.

Güneş enerjisine dayalı elektrik üretim yatırımları çerçevesinde yurt dışından tedarik edilecek güneş panelleri ve taşıyıcı konstrüksiyon sistemleri ile lisanssız faaliyetler kapsamında, bağlantı anlaşmasındaki sözleşme gücü ile sınırlı olmak kaydıyla, rüzgar enerjisine dayalı elektrik üretim yatırımlarında yurt dışından getirilecek kanat, jeneratör ve türbinler için gümrük vergisi muafiyeti uygulanmamaktadır.

Sigorta Primi İşveren Desteği

Bölgesel teşvik uygulamaları kapsamında desteklenen yatırımların, tamamlama vizesi yapılmış teşvik belgesinde kayıtlı istihdamı aşmamak kaydıyla;

• Komple yeni yatırımlarda; teşvik belgesi kapsamında gerçekleşen yatırımla sağlanan,
• Diğer yatırım cinslerinde; gerçekleşen yatırımla ilave edilen istihdam için ödenmesi gereken sigorta primi işveren hissesinin asgari ücrete tekabül eden kısmının

Bakanlıkça ödeneceği, karara belirtilmiştir.

Bölgesel teşvik uygulamaları kapsamında desteklenen yatırımlarda söz konusu destek; birinci, ikinci, üçüncü ve dördüncü bölgelerde altı yıl, beşinci bölgede yedi yıl, altıncı bölgede on yıl süreyle uygulanacaktır.

Karara göre bölgesel teşvik uygulamaları kapsamında desteklenen yatırımlarda, yararlanılan sigorta primi işveren hissesi desteğinin tutarının, sabit yatırım tutarına oranının, güneş ve rüzgar enerjisi yatırımları özelinde, birinci, ikinci, üçüncü ve dördüncü bölgelerde %25’i, beşinci bölgede %35’i geçemeyecektir.

Sigorta primi işveren desteğinden yararlanılabilmesi için, işverenlerin muhtasar beyannamelerini yasal süresi içerisinde beyan etmesi, sigortalıların tamamına ait sigorta primlerinin işçi payları ile Bakanlıkça karşılanmayan işveren paylarının, yine yasal süresi içerisinde ödenmiş olması gerekmektedir. İlgili primlerin geç ödenmesi durumunda, Bakanlık tan Sosyal Güvenlik Kurumu’na yapılacak ödemenin gecikmesinden kaynaklanan gecikme zammı işverenden tahsil edilecektir.

Amortisman

7103 sayılı Kanun ile eklenen Vergi Usul Kanunu’nun Geçici 30. maddesi ile, maddenin yürürlüğe girdiği 01.05.2018 tarihinden 31.12.2024 tarihine kadar, yatırım teşvik belgesi kapsamında KDV’den istisna olarak iktisap edilen yeni makine ve teçhizat için uygulanacak amortisman oran ve süreleri, Vergi Usul Kanunu’nun 315. maddesine göre tespit ve ilan edilen faydalı ömür sürelerinin yarısı dikkate alınmak suretiyle dikkate alınması mümkündür.

Söz konusu uygulamadan yararlanmak isteğe bağlı olup, söz konusu avantajın ilk defa amortisman ayrılan hesap döneminde tercih edilmemesi halinde sonraki dönemlerde ilgili düzenlemeden faydalanılması mümkün bulunmamaktadır.

Güneş enerjisi ve rüzgar enerjisi santrallerinin faydalı ömür süresi Vergi Usul Kanunu’nun ilgili tebliğlerinde 10 yıl olarak belirtilmiş olup, bu süreye bağlı olarak normal amortisman oranı da %10 olarak belirlenmiştir. Vergi Usul Kanunu’nun geçici 30. maddesi ile getirilen avantajdan faydalanmak isteyen mükellefler, güneş enerji sistemi ile ilgili teşvik belgesi kapsamında yapacakları yatırımlar için, 31.12.2024 tarihine kadar KDV’den istisna olarak satın alacakları makine ve teçhizatlarının faydalı ömürlerini 10 yıl yerine 5 yıl olarak dikkate alabilecektir.

Ancak söz konusu amortisman avantajının tercih edilmesi halinde yatırım kapsamında aktifleştirilen makine ve teçhizatlar için gider olarak dikkate alınacak amortisman tutarı artacaktır. Söz konusu durumun indirimli kurumlar vergisi kapsamında komple yeni yatırımdan elde edilecek kazancı azaltıcı etkisi olacağı göz önünde bulundurulmalı ve vergi analizi dikkate alınarak karar verilmesi yerinde olacaktır.

Damga Vergisi İstisnası

488 sayılı Damga Vergisi Kanunu’nun II sayılı listesinde yer alan kağıtlar, damga vergisinden istisna tutulmuştur. Buna göre;

• Yatırım Teşvik Belgesi kapsamında yer alan yatırım mallarına ilişkin olarak teşvik belgesi sahibi ile bu malların üreticileri ve tedarikçileri arasında düzenlenen kâğıtlar,
• Münhasıran yatırım döneminde belge kapsamındaki yatırıma yönelik gayri maddi hakların kiralanması ve satın alınmasına ilişkin düzenlenen kâğıtlar,
• Belge kapsamında sabit kıymet yatırımlarının imal ve inşasına yönelik düzenlenen sözleşmeler, taahhütnameler, teminatlar ve bu mahiyetteki kâğıtlar,
• Yatırımlara yönelik danışmanlık ve teknik müşavirlik hizmetlerine ilişkin düzenlenen kâğıtlar,

üzerinden damga vergisi ödenmeyecektir.

Söz konusu istisnadan yararlanmak için sözleşmede yer alan  işlemin; teşvik belgesinde yer alan yatırım mallarının alımına, kiralanmasına, imal ve inşasına, bu kapsamdaki danışmanlık ve teknik müşavirliklere ilişkin olması gerekmektedir. Ayrıca; damga vergisine konu kağıtların, yatırım teşvik belgesinin alındığı tarihten sonra düzenlenmiş olması da gerekmekte olup; teşvik belgesinden önce düzenlenmiş bir sözleşmenin bu istisnadan yararlanması mümkün bulunmamaktadır.

Yatırım Yeri Tahsisi

Yatırım Teşvik Belgesi düzenlenmiş stratejik yatırımlar, bölgesel ve öncelikli yatırımlar için Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığınca (Milli Emlak Genel Müdürlüğü) belirlenen usul ve esaslar çerçevesinde yatırım yeri tahsis edilebilecektir.

Bu kapsamda Güneş Enerjisi ve Rüzgar Enerjisi santral yatırımları için de gerekli başvuruların yapılarak Yatırım Yeri Tahsisi desteğinden yararlanılması mümkündür. Bu destek ile söz konusu yatırımlar için kamuya ait araziler, yatırımcılara tahsis edilerek, bu yatırımların hızla ve düşük maliyetle başlamasına olanak tanınacaktır.

İndirimli Kuramlar Vergisi (Vergi İndirimi)

Güneş enerjisi ve rüzgar enerjisi yatırımları için indirimli kurumlar vergisi uygulanmak suretiyle yararlanılacak olan yatırma katkı oranı ve vergi indirimi oranları aşağıdaki tabloda gösterilmiştir.

İndirimli kurumlar vergisi uygulamasından, toplam yatırıma katkı tutarının %80’ini aşmamak ve gerçekleştirilen yatırım tutarını geçmemek üzere, yatırım döneminde mükellefin diğer faaliyetlerinden elde ettiği kazançlarına kurumlar vergisi oranı indirimli olarak uygfulanmak suretiyle de yararlanılabilir. Bu teşvik kapsamında, toplam yatırım harcaması tutarının, 1,2,3 ve 4’üncü bölgede yapılan yatırımlar için %30’u, kurumlar vergisinin vergi indirim oranı kadar daha az ödenmesi suretiyle devlet tarafından finanse edilecektir.

2024 yılı için halihazırda kurumlar vergisi oranının %25 olduğu dikkate alındığında, 1,2,3 ve 4’üncü bölgelerdeki yatırımlar dolayısıyla kurumlar vergisi oranı %7,5 olarak uygulanmak suretiyle vazgeçilen %17,5 oranına isabet eden kurumlar vergisi tutarı, devletin yatırıma katkısı olacaktır. Kurumlar vergisi oranı 5’inci bölge için %5 ve 6’ncı bölge için ise %2,5 olarak uygulanabilecektir.

GES ve RES Yatırımlarındaki Teşviklerde Yapılan Değişiklikler

24 Ağustos 2024 Tarihinde Yapılan Değişiklikler

24 Ağustos 2024 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanan Yatırımlarda Devlet Yardımları Hakkında Kararın Uygulanmasına İlişkin Tebliğ (Tebliğ No: 2012/1)’de Değişiklik Yapılmasına Dair Tebliğ (Tebliğ No: 2024/1) ile:

20 Haziran 2012 tarihli ve 28329 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Yatırımlarda Devlet Yardımları Hakkında Kararın Uygulanmasına İlişkin Tebliğ (Tebliğ No: 2012/1)’in Teşvik belgesi kapsamında değerlendirilmeyen harcamalar başlıklı 8’inci maddesinin ikinci fıkrasının (e) bendi aşağıdaki şekilde değiştirilmiş, (f) bendinde yer alan “yurt dışından temin edilecek kanat, jeneratör ve türbinler” ibaresi “yurt dışında üretilen kanat ve kuleler” şeklinde değiştirilmiş ve aynı fıkraya aşağıdaki bent eklenmiştir.

“e) Güneş enerjisine dayalı elektrik üretimi yatırımları kapsamında yurt dışından temin edilecek güneş paneli ve güneş paneli taşıyıcı konstrüksiyon sistemleri ile üretim süreci ingot dilimleme aşamasından veya öncesindeki bir aşamadan başlamadan yurt içinde üretilen güneş hücreleri kullanılarak üretilen güneş panelleri,”

“g) Lisanssız faaliyet kapsamında ve bağlantı anlaşmasındaki sözleşme gücü ile sınırlı olmak kaydıyla rüzgâr enerjisine dayalı elektrik üretimi yatırımları kapsamında yurt dışında üretilen jeneratörler ile jeneratörü yurt dışında üretilerek temin edilen naseller.”

Yapılan değişikler 1 Ocak 2026 tarihinde yürürlüğe girecektir.

Ayrıca 20 Haziran 2012 tarihli ve 28329 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Yatırımlarda Devlet Yardımları Hakkında Kararın Uygulanmasına İlişkin Tebliğ (Tebliğ No: 2012/1)’in 14’üncü maddesine 17 fıkrası olarak aşağıdaki bent eklenmiştir.

“(17) İSPİH desteği, 17/10/2016 tarihli ve 2016/9495 sayılı Bakanlar Kurulu Kararıyla yürürlüğe konulan Yatırımlara Proje Bazlı Devlet Yardımı Verilmesine İlişkin Karar kapsamındaki yatırımlarda uygulanmaz.”

Söz konusu madde ise yayım tarihi olan 24 Ağustos 2024 tarihinde yürürlüğe girmiştir.

Özet olarak düzenleme ile,

• GES yatırımlarında ingot dilimleme aşaması (külçe silikon)/daha erken bir safhası Türkiye'de başlamayan güneş hücreleri kullanılarak üretilen güneş panelleri yatırım harcamasının dışına çıkarılmıştır.
• Lisanssız RES yatırımlarında, yurt dışında üretilen kanat ve kule harcamaları, yatırım harcaması sayılmayacaktır.
• 1 Ocak 2026 tarihinden itibaren Lisanssız RES yatırımlarında yurt dışında üretilen jeneratörler ile jeneratörü yurt dışında üretilerek temin edilen nasel harcamaları yatırım harcaması sayılmayacaktır.
• 29 Haziran 2021 tarihinden sonra yapılan yatırımlarda ön görülen ilave istihdam kapsamında Kadın ve/veya genç istihdamına yönelik ilave sigorta primi işveren hissesi desteği (İSPİH) bulunmaktaydı. Tebliğ'de yapılan değişiklik ile desteğin uygulamasına yönelik açıklamalar getirilmiş olup, proje bazlı yatırımlar bu destekten yararlanamayacaktır.

25 Ağustos 2024 Tarihinde Yapılan Değişiklikler

25 Ağustos 2024 tarih ve 32643 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Yatırımlarda Devlet Yardımları Hakkında Kararın Uygulanmasına İlişkin Tebliğ (Tebliğ No: 2012/1)’de Değişiklik Yapılmasına Dair Tebliğ (Tebliğ No: 2024/2) ile Teşvik belgesi kapsamında değerlendirilmeyen harcamalar başlıklı 8’inci maddesinin ikinci fıkrasının (e) bendinde değişiklik yapılmıştır.

Değişiklik Sonrası “e” bendi

“Güneş enerjisine dayalı elektrik üretimi yatırımları kapsamında yurt dışından temin edilecek güneş paneli ve güneş paneli taşıyıcı konstrüksiyon sistemleri ile üretim süreci ingot dilimleme aşamasından veya öncesindeki bir aşamadan başlayarak yurt içinde üretilmiş güneş hücreleri kullanılmadan üretilen güneş panelleri,”

Değişiklik Öncesi “e” bendi

“Güneş enerjisine dayalı elektrik üretimi yatırımları kapsamında yurt dışından temin edilecek güneş paneli ve güneş paneli taşıyıcı konstrüksiyon sistemleri ile üretim süreci ingot dilimleme aşamasından veya öncesindeki bir aşamadan başlamadan yurt içinde üretilen güneş hücreleri kullanılarak üretilen güneş panelleri,”

25 Eylül 2024 Tarihinde Yapılan Değişiklikler

25 Eylül 2024 tarih ve 32673 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Yatırımlarda Devlet Yardımları Hakkında Kararın Uygulanmasına İlişkin Tebliğ (Tebliğ No: 2012/1)’de Değişiklik Yapılmasına Dair Tebliğ (Tebliğ No: 2024/3) ile:

20 Haziran 2012 tarihli ve 28329 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Yatırımlarda Devlet Yardımları Hakkında Kararın Uygulanmasına İlişkin Tebliğ (Tebliğ No: 2012/1)’in 8 inci maddesinin ikinci fıkrasının (e) bendi aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.

“e) Güneş enerjisine dayalı elektrik üretimi yatırımları kapsamında yurt dışından temin edilecek güneş paneli ve güneş paneli taşıyıcı konstrüksiyon sistemleri ile, 28/2/2025 tarihinden önce 23 üncü maddenin dokuzuncu fıkrasında belirtilen usule uygun tamamlama vizesi müracaatında bulunulacak teşvik belgeleri kapsamındaki yatırımlar için olanlar hariç olmak üzere üretim süreci ingot dilimleme aşamasından veya öncesindeki bir aşamadan başlayarak yurt içinde üretilmiş güneş hücreleri kullanılmadan üretilen güneş panelleri,”.

Söz konusu değişiklik Tebliğ 24 Ağustos 2024 tarihinden itibaren geçerli olmak üzere yayımı tarihinde yürürlüğe girmiştir.

Teşvik belgeli bulunan Güneş Enerjisi Santrali yatırımlarında yerli güneş paneli kullanılması zorunlu olup, 24 Ağustos 2024 tarihinde yapılan düzenleme ile güneş panelleri için yerli kabul edilme kriteri daha da katı bir hale getirilmişti. Bu tebliğ ile, yatırım ve üreticilerin uyum sağlamasına yönelik ilave süre verilmesi amaçlanmıştır.

İlave sürenin sadece 28 Şubat 2025 tarihine kadar tanınması ve yatırım teşvik belge başvurusuna değil usulüne uygun olarak yatırım tamamlama vizesi başvurusuna bağlanmıştır.

Yapılan düzenleme sonrasında yatırımcıların belge başvurusu ve özellikle panel teminlerini gerçekleştirirken 28 Şubat 2025 tarihine kadar yatırımın usulüne uygun tamamlama vizesi aşamasına gelip gelmeyeceği hususunu dikkatle değerlendirmeleri uygun olacaktır.

Özellikle teşvik belgelerinde Güneş Enerjisi Yatırımlarının tamamlanma süresinin yıllar ile edilmesine karşın, sadece 5 ay içerisinde yatırımın tamamlanmasının istenmesi birçok yatırımcıyı zor durumda bırakabilecektir.

SONUÇ

Güneş ve rüzgar enerjisi sistemleri yatırımlarında uygulanan indirimli kurumlar vergisi ve teşvikler, yenilenebilir enerji sektörünün gelişimini hızlandıran kritik unsurlardır. Bu teşvikler, yatırımcıların finansal yüklerini azaltırken, çevre dostu enerji kaynaklarının kullanımını teşvik ederek ülkenin enerji arz güvenliğine önemli katkılarda bulunmaktadır. Özellikle son dönemde yapılan değişikliklerle birlikte, bu yatırımlardaki yerlileşme oranının daha da çok artması beklenmektedir.

Yapılan son düzenlemeler ile 24 Ağustos 2024 tarihi ve sonrasında yapılan güneş enerjisine dayalı elektrik enerjisi üretimine yönelik müracaatlarda 28 Şubat 2025 tarihine kadar yatırım tamamlama vizesine başvuramayacak yatırımcılar teşvik belgesi kapsamında yurt içinde üretilmiş güneş paneli kullanmaları kaydıyla desteklenebilecektir. Bu nedenle yatırım teşvik belgesinde, yatırım süresi çok daha bir uzun süre (3 yıl) olarak belirtilmiş olsa bile, yurtdışında üretilen panellerin kullanılmasıyla yapılan yatırımlara ilişkin desteklerle ilgili hak kaybı yaşamamak adına 28 Şubat 2025 tarihine kadar yatırım tamamlama vizesine başvurulması önemli olacaktır.